Tenkis Davası Nedir?

TMK madde 560’ta tenkis davasının tanımı yapılmıştır. Buna göre:

“Madde 560- Saklı paylarının karşılığını alamayan mirasçılar, mirasbırakanın tasarruf edebileceği kısmı aşan tasarruflarının tenkisini dava edebilirler.”

Tenkis davası miras hukukuna ilişkin bir davadır. Bunun için dava ancak murisin ölümü halinde açılabilir.

Murisin yaptığı tasarruflar saklı paylı mirasçıların saklı paylarını ihlal ettiği durumlarda tenkis davası açılabilir. Bir nevi tenkis davası, saklı paylı mirasçıların haklarını koruma yöntemidir.

Saklı Paylı Mirasçı Nedir?

Saklı pay, murisin malvarlığında tasarrufta bulunamayacağı kısımdır. Saklı paylı mirasçılar ise murisin tasarruflarına karşı saklı pay oranında korunan mirasçılardır.

TMK madde 506’ saklı paylı mirasçıların kim olduğu ve saklı pay oranları açıklanmıştır:

“Saklı pay aşağıdaki oranlardan ibarettir:

1. Altsoy için yasal miras payının yarısı,
2. Ana ve babadan her biri için yasal miras payının dörtte biri,
3. Sağ kalan eş için, altsoy veya ana ve baba zümresiyle birlikte mirasçı olması hâlinde yasal miras payının tamamı, diğer hâllerde yasal miras payının dörtte üçü.”

Yukarıda sayılan kişilerin bu payları hiçbir şekilde ortadan kaldırılamaz.

Murisin Mirasta Tasarruf Oranı

Murisin mirasta tasarruf oranı saklı pay oranları çıkartıldıktan sonra ortaya çıkar. Örneğin kişinin mirasçı olarak kızı olduğunu varsayalım. Bu durumda kızının saklı payı ½’dir. Buna göre murisin tasarrufta bulunabileceği kısım terekenin geri kalan yarısıdır.

Tenkis davasında murisin tasarruf oranı hesaplanması önemlidir. Murisin tasarruf oranı şu formülle hesaplanabilir:

Bu formül ile bulunan değere saklı paylı mirasçıların saklı payları çıkarıldığında ortaya çıkacak sonuç murisin tasarrufta bulunabileceği kısımdır.

Tenkis Davasını Kimler Açabilir?

Tenkis davası sadece saklı paylı mirasçılar açabilir. Buna göre tenkis davasını ancak murisin alt soyu, ana-babası ve eşidir.

Davayı her saklı paylı mirasçı bağımsız olarak açabilir. Bu şekilde açılan bir davada sadece dava açan mirasçının saklı payı kadar tenkis yapılır. Dava açmayan mirasçılar karardan yararlanamazlar.

Tenkis davasını ayrıca saklı paylı mirasçıların alacaklıları da açabilir. Alacaklılar sadece saklı paylı mirasçı hakkında aciz vesikası bulunması halinde tenkis davası açabilir. Aciz vesikasının miras açıldığı tarihte var olması gerekir. Aksi takdirde alacaklılar tenkis davası açamazlar.

Alacaklıların açtıkları tenkis davasında ancak alacak miktarı kadar tenkis yapılır.

Saklı paylı mirasçının iflas ettiği durumlarda tenkis davasını iflas masası da açabilir. Böyle bir durumda mirasçıya dava açması konusunda süre verilir. Ancak mirasçı davayı açmadığı takdirde iflas masası tenkis davasını açabilir. Süre vermenin anlamsız olacağı durumlarda ise iflas masası doğrudan davayı açabilir.

Vasiyeti yerine getirme görevlisi veya miras şirketine atanan temsilci tenkis davası açamaz.

Tenkis Davası Kime Karşı Açılır?

Tenkis davasının davalıları, saklı paya tecavüz edilerek kendilerine kazandırma yapılan kişilerdir. Kazandırma yapılan kişilerin ölmüş olması halinde ise davalılar bunların mirasçılarıdır.

Yargıtay 13.1.1975 tarih,1974/7 E, 1975/1 K sayılı İçtihadı Birleştirme Kararına göre saklı paylı mirasçıların haklarını kullanamaması için malın üçüncü kişiye devredilmesi halinde üçüncü kişi bu durumu bildiği durumlarda malın devredildiği üçüncü kişiye de tenkis davası açılabileceğini kabul edilmiştir.

Tenkis Davasında Yetkili ve Görevli Mahkeme

Tenkis davasında görevli mahkeme, Asliye Hukuk Mahkemeleridir. Tenkis davasında yetkili mahkeme ise mirasbırakanın son yerleşim yeri mahkemesidir.

Tenkis Davasında Hak Düşürücü Süre

TMK madde 571’de tenkis davasının açılabileceği süreler belirtilmiştir:

“Tenkis davası açma hakkı, mirasçıların saklı paylarının zedelendiğini öğrendikleri tarihten başlayarak bir yıl ve herhâlde vasiyetnamelerde açılma tarihinin, diğer tasarruflarda mirasın açılması tarihinin üzerinden on yıl geçmekle düşer.

Bir tasarrufun iptali bir öncekinin yürürlüğe girmesini sağlarsa, süreler iptal kararının kesinleşmesi tarihinde işlemeye başlar.”

Görüldüğü üzere tenkis davasının açılabilmesi için kanun koyucunun düzenlemiş olduğu zamanaşımı süresinde dikkat edilmesi gereken husus saklı payın ihlal edildiğini öğrendiği tarihten itibaren 1 yıl süre içinde açılması gerekirse de bu süre vasiyetnamenin açıldığı tarihten itibaren 10 yıllık süre ile de sınırlıdır. Yani bir kimse vasiyetnamenin açıldığı tarihten itibaren 10 yıldan fazla süre geçmişse ben saklı payın ihlal edildiğini yeni öğrendim diyerek dava açamaz.

Buna göre saklı paylı mirasçı payına tecavüz edildiğini öğrendiği tarihten itibaren 1 sene içinde tenkis davası açmak zorundadır.

Yine vasiyetname için vasiyetnamenin açılma tarihi, sağlararası kazandırmalar ve miras sözleşmeleri için mirasın açıldığı tarihten itibaren 10 sene içinde tenkis davası açılmalıdır.