Arabuluculuk Nedir?

Arabuluculuk, tarafların üzerinde serbestçe tasarruf edebilecekleri iş ve işlemlerden doğan uyuşmazlıkların mahkeme önüne gitmeden halledilebilmesi ve anlaşmaya varılabilmesi için getirilmiş bir yöntemdir.

Arabuluculuk “zorunlu arabuluculuk” ve ihtiyari arabuluculuk” olarak ikiye ayrılır:

• Zorunlu Arabuluculuk: Bazı özel hukuk uyuşmazlıklarının çözümü için mahkemeye gitmeden önce arabuluculuğa başvurulması zorunludur. Zorunlu arabuluculuk bu tarz uyuşmazlıklar için dava şartı olarak kabul edilir. Yani arabuluculuk başvurusu yapılıp sonuç almadan dava açıldığı takdirde dava reddedilecektir.
• İhtiyari Arabuluculuk: Bazı durumlarda uyuşmazlığın tarafları mahkemeye gitmeden sorunu çözmek isteyebilirler. Bu gibi durumlarda uygulanacak olan yöntemlerden biri ihtiyari arabuluculuktur. İhtiyari arabuluculukta dava açmadan önce veya dava sırasında taraflar arabulucuya başvurabilirler.

Arabuluculuğa tabi iş ve işlemler tarafların üzerlerinde serbestçe tasarruf edebildikleri yabancılık unsuru taşıyanlar da dahil olmak üzere tüm uyuşmazlıklardır.

Arabuluculuğa İlişkin Temel İlkeler

Arabuluculuğun 3 temel ilkesi bulunmaktadır;

• İradi Olma ve Eşitlik
• Gizlilik
• Beyan ve Belgelerin Kullanılamamasıdır.

Taraflar zorunlu arabuluculuk haricinde arabulucuya başvurmak, süreci devam ettirmek, sonuçlandırmak ya da süreçten vazgeçme gibi konularda serbesttir. Taraflar isterlerse sürecin sonlandırılmasını beklemeden arabuluculuk sürecinden vazgeçebilirler.

Arabuluculuğa başvurmuş olan taraflar tüm bu süreç içerisinde eşit haklara sahiptirler. Bir tarafın diğer taraftan daha üstün olma durumu bulunamaz.

Arabulucu, arabuluculuk süreçlerinde kendisine sunulan veya farklı şekillerde elde ettiği bilgi ve belgeleri gizli tutmak zorundadır. Bu gizlilik ilkesi sadece arabulucu için değil taraflar ve görüşmeye katılan diğer kişiler için de geçerlidir. Buna rağmen taraflar bu ilkenin aksini kararlaştırabilirler.

Son temel ilke olarak taraflar, arabulucu ve arabuluculuk görüşmesine katılan üçüncü kişiler, arabuluculukta elde edilen beyan ve belgeleri arabuluculuk konusu ile ilgili bir dava veya tahkim yoluna gidildiğinde bu süreçlerde ileri süremezler veya bu konuda tanıklık yapamazlar.

Arabuluculuk faaliyeti sırasında elde edilen bilgi ve belgelerin açıklanmasını ne mahkeme ne hakem ne de idari makam isteyebilir.

Eğer bu belge veya bilgiler delil olarak kullanışsa bu durumda bu deliller hükme esas alınmayacaktır.

Buna rağmen eğer bir kanun emri varsa veya arabuluculuk süreci sonunda ulaşılan anlaşmanın ve icranın yapılabilmesi için bu bilgi ve belgelere ihtiyaç varsa bu durumda gerektiği ölçüde açıklanabilir.

Arabulucu Kimdir? Nasıl Arabulucu Olunur?

Hukuk fakültesinden mezun olduktan sonra en az 5 yıllık kıdemi olan avukatlar, arabuluculuk, iletişim ve görüşme teknikleri konularında uzmanlık eğitimi almış ve sınavını başarılı bir şekilde geçmiş olan kişiler arabulucudur.

Arabulucular bu unvanı elde edebilmek için arabuluculuk faaliyeti ile ilgili temel bilgiler, iletişim teknikleri, müzakere ve uyuşmazlık çözüm yöntemleri, davranış psikolojisi vb gibi teorik ve pratik bilgileri içeren bir mesleki eğitim alırlar.

Bu eğitimden sonra ise eğitimi alan kişiler arabuluculuk sınavına tabi olurlar. Bu sınavda mesleki yeterlilik ölçülür.

Bu sınavdan başarılı bir şekilde geçen arabulucular faaliyette bulunabilmek için arabuluculuk listesine kaydolmak zorundadırlar.

Arabulucuların Hak ve Yükümlülükleri

Sicile kayıtlı olan arabulucuların belli başlı hak ve yükümlülükleri vardır. Bunlar:

• Unvanın Kullanılması
• Taraflarla Görüşme ve İletişim Kurulması
• Görevin Özenle ve Tarafsız Biçimde Yerine Getirilmesi
• Reklam Yasağı
• Tarafların Aydınlatılması

Arabulucular artık faaliyetlerine başlayabildikleri andan itibaren arabulucu unvanını ve bu unvanın sağladığı yetkileri kullanma haklarına sahiptirler. Ayrıca arabuluculuk faaliyetleri sırasında bu unvanın kullanılması zorunludur.

Arabulucu taraflar ile ister ayrı ayrı isterse de birlikte görüşebilir ve iletişim kurabilir.

Arabulucular arabuluculuk süreci boyunca görevlerini özenli, tarafsız ve şahsen yerine getirmek zorundadırlar. Bu yükümlülükten dolayı arabulucu tarafsızlığını zedeleyen bir durumun varlığı halinde bu durumu taraflara bildirmek zorundadır.

Böyle bir durumda taraflar birlikte arabulucunun görevini sürdürmesini talep ederlerse arabulucu görevine devam edebilir.

Arabulucular, arabuluculuk faaliyetleri sona erdikten sonra taraflardan herhangi birinin avukatı olarak ilgili uyuşmazlık için dava açamaz.

Arabuluculuk faaliyetleri başlamadan önce arabulucu taraflara arabuluculuğun esasları, süreç ve sonuçları hakkında aydınlatmakla yükümlüdür.

Son olarak arabulucular iş elde etmek için reklam sayılabilecek davranışlardan uzak durmak zorundadırlar.

Arabulucuya Başvuru

Bir uyuşmazlığın tarafları dava açmadan önce veya dava sırasında arabulucuya başvurma konusunda anlaşabilir. Yine mahkeme de tarafların arabulucuya başvurma hususunda teşvik etmektedir.

Böyle bir durumda taraflardan birinin arabulucuya başvurma teklifine 30 gün içinde olumlu cevap verilmezse teklif reddedilmiş kabul edilir.

Bazı durumlarda ise tarafların iradelerine bakılmaksızın arabulucuya başvurma zorunluluğu getirilmiştir. Böyle bir hususta arabulucuya başvurmadan ve sonuç almadan dava açılması mümkün değildir. Aksi takdirde dava reddedilecektir.

Eğer taraflar zorunlu arabuluculuk müessesesine başvurdu ve sonuçta anlaşamadılar ise bu durumda arabuluculuk son tutanağının aslını veya arabulucu tarafından onaylanmış bir örneğini dava açarken mahkemeye sunmaları gerekir.

Eğer son tutanak mahkemeye sunulmamışsa bu durumda mahkeme tarafa bir haftalık kesin süre verecektir. Bu süre içinde de son tutanak mahkemeye sunulmamışsa dava reddedilecektir. 

Arabuluculuk Sürecinin Başlaması

Arabuluculuk sürecinin başlaması iki durumda farklılık gösterir.

Eğer taraflar daha dava açmadan arabulucuya başvurmuşlarsa bu durumda arabuluculuk süreci tarafların ilk toplantıya davet edildiği ve tarafların bu süreci devam ettirme konusunda anlaşmaya varıp tutanak ile belgelendirildiği tarihte başlar.

Eğer dava açıldıktan sonra arabuluculuk müessesine başvuru yapıldıysa bu durumda arabuluculuk süreci mahkemenin tarafları arabuluculuğa davetinin taraflarca kabul edilmesi veya tarafların arabulucuya başvurma konusunda anlaşmaya vardıklarını duruşma dışında mahkemeye yazılı olarak beyan ettikleri ya da duruşmada bu beyanlarının tutanağa geçirildiği tarihten itibaren işlemeye başlar.

Arabuluculuk sürecinin başlamasından sona ermesine kadar geçen süre, zamanaşımı ve hak düşürücü süreler hesaplanırken dikkate alınmaz.

Arabuluculuğun Sona Ermesi

Arabuluculuk faaliyeti sonunda tarafların uyuşmazlık konusu hakkında vardıkları sonuç bir tutanak ile düzenlenerek belgelenir. Bu belge arabulucu tarafından düzenlenir. Ayrıca belge taraflar, kanuni temsilcileri veya avukatları tarafından da imzalanır.

Arabuluculuk faaliyeti sonunda taraflar eğer anlaşmaya varırsa bu durumda anlaşmanın kapsamı da tutanakta belirtilir.

Ayrıca arabuluculuk süreci;

• Anlaşamama,
• Taraflara danışıldıktan sonra arabuluculuk için daha fazla çaba sarf edilmesinin gereksiz olduğunun arabulucu tarafından tespit edilmesi,
• Taraflardan birinin karşı tarafa veya arabulucuya, arabuluculuk faaliyetinden çekildiğini bildirmesi,
• Tarafların anlaşarak arabuluculuk faaliyetini sona erdirmesi,
• Uyuşmazlığın arabuluculuğa elverişli olmadığının tespit edilmesi durumlarında arabuluculuk süreci sona erer.

Arabuluculuk Anlaşmasına İcra Edilebilirlik Şerhi

Arabuluculuk sürecinin sona ermesinden sonra taraflar eğer anlaşmışlarsa düzenlenen son tutanağın icra edilebilirliğine ilişkin şerh verilmesini mahkemede talep edebilirler.

Anlaşma belgesi şerh edilmese de geçerlidir. Ama anlaşma belgesi şerh edilirse bu durumda belge mahkeme tarafından verilen bir kararmış gibi ilam niteliğinde olacaktır. Bu da anlaşma belgesinin ilamlı icra takibine konulmasını sağlar.

Peki hangi mahkemeden icra edilebilirlik şerhi için talepte bulunulmalıdır?

Burada ikili bir ayrım yapılmalıdır:

• Dava açılmadan önce arabuluculuk sürecine başvurulmuşsa bu durumda başvurulacak merci arabulucunun görev yaptığı yer sulh hukuk mahkemesidir.
• Dava görülürken arabuluculuk sürecine başvurulmuşsa bu durumda görevli ve yetkili merci davanın görüldüğü mahkemedir.

Anahatar kelimeler: Eskişehir Arabulucu, Eskişehir avukatları, Eskişehir ceza avukatı, Eskişehir icra avukatı, Eskişehir kira avukatı